Obowiązki opiekuna osoby chorej w domu

Opieka w domu to wyzwanie… ale też ogromne serce, które każdego dnia dajesz drugiemu człowiekowi.

Ten poradnik stworzyłyśmy z myślą o dwóch osobach: 

• opiekunie osoby chorej
• pacjencie, który mierzy się z leczeniem w domowym zaciszu.

Zebraliśmy tu wszystko, co najważniejsze: proste zasady, sprawdzone triki, nasze doświadczenie i empatię. Bo wiemy, że nawet małe wskazówki mogą ułatwić wielkie zadania.

Spis treści poradnika

1. Higiena osobista pacjenta – codzienna troska o komfort i zdrowie

• Jak myć pacjenta leżącego?
• Kiedy i jak stosować pieluchomajtki oraz podkłady?
• Przegląd produktów higienicznych, które naprawdę się sprawdzają

2. Pomoc w codziennych czynnościach

• Karmienie, podawanie napojów – jak to robić wygodnie i bezpiecznie
• Wstawanie, siadanie, zmiana pozycji – akcesoria, które odciążają opiekuna
• Jak organizować dzień, by był przewidywalny, ale nie nudny?

3. Prowadzenie domu – opiekunka to często też menadżerka logistyki

• Gotowanie i pranie przy ograniczeniach ruchowych pacjenta
• Higiena otoczenia – środki czystości bezpieczne dla chorego
• Co warto mieć w zapasie, żeby nie biegać codziennie do sklepu?

4. Organizacja opieki medycznej

• Jak umawiać wizyty domowe i specjalistyczne
• Podawanie leków – kiedy opiekun może, a kiedy musi to zrobić pielęgniarka
• Gdzie szukać poradni i świadczeń na NFZ

5. Wsparcie emocjonalne – obecność ma moc

• Jak budować relację, gdy pacjent traci siły lub motywację
• Czas dla chorego i czas dla siebie – dlaczego oba są równie ważne
• Proste aktywności, które dają radość i wzmacniają więź

6. Bezpieczeństwo w domu – zmiany, które robią różnicę

• Co usunąć z otoczenia, by uniknąć upadków i urazów
• Jakie sprzęty medyczne warto mieć w domu?
• Mini-apteczka opiekuna – co warto w niej trzymać zawsze pod ręką?

Higiena osobista pacjenta – codzienna troska o komfort i zdrowie

Zadbana skóra, czyste ciało, suche łóżko – to nie tylko kwestia komfortu, ale przede wszystkim profilaktyka poważnych powikłań, takich jak odleżyny, infekcje czy podrażnienia. Higiena osobista osoby chorej, zwłaszcza tej leżącej lub siedzącej, wymaga innego podejścia niż u osoby zdrowej – i dobrze to rozumiem.

Dla wielu opiekunów najtrudniejsze są:

• codzienne kąpiele „na sucho” w łóżku,
• zmiany pieluchomajtek,
• dbanie o intymne okolice i skórę narażoną na odparzenia,
• zabezpieczenie łóżka i materaca.

Szczególne problemy mogą mieć osoby z niewielką siłą – na przykład podczas przewracania pacjenta. Warto wykorzystywać dźwignię i różne techniki prezentowane przez pielęgniarkę środowiskową albo prywatnego terapeutę.

Słabsza kondycja fizyczna również nie sprzyja własnej terapii, kiedy jesteś chory/chora.

Do mierzenia się z różnymi trudnościami rekomendujemy po prostu szukanie odpowiedzi na YouTubie – różne osoby często prezentują tam, jak wykonywać poszczególne czynności.

Pamiętaj także, że wiedza w medycynie szybko się aktualizuje i często techniki stosowane pięć lat temu mogą nie być już aktualne. Z tego powodu rekomenduję wsparcie specjalistów.

W naszym sklepie znajdziesz wszystko, co potrzebne do wygodnej i bezpiecznej pielęgnacji chorego w domu. Produkty są dobrane tak, aby były łatwe w użyciu, skuteczne i delikatne dla skóry pacjenta.

5 polecanych produktów z działu higieny osobistej:

1. Pieluchomajtki dla dorosłych – chłonne, wygodne, idealne przy średnim i ciężkim nietrzymaniu moczu.
2. Podkłady chłonne – chronią materac i pościel, przydatne przy każdej zmianie pieluchy.
3. Emulsja do mycia ciała bez wody – delikatna, bez potrzeby spłukiwania, świetna do pielęgnacji leżących pacjentów.
4. Krem ochronny – tworzy barierę ochronną, zapobiega odparzeniom i wspiera regenerację skóry.

Pomoc w codziennych czynnościach – wspieraj, nie wyręczaj

Codzienne czynności, które dla zdrowej osoby są robione „na autopilocie”, dla pacjenta mogą być ogromnym wyzwaniem. A dla opiekuna – źródłem stresu i zmęczenia. Wiem to, bo kilka lat temu opiekowałam się moją mamą po złamaniu nogi. Wystarczyło parę tygodni o kulach aby zrozumieć, że pomoc musi być mądra – i wygodna dla obu stron.

Karmienie, podawanie napojów – wygoda, bezpieczeństwo, godność

• pozycję pacjenta – czy jest wygodnie podparty, czy może swobodnie przełykać,
• temperaturę posiłku – bo pacjent z osłabionym czuciem może się łatwo oparzyć,
• dostępność napoju – najlepiej zawsze w zasięgu ręki, np. w kubku z rurką lub ustnikiem.

Jeżeli pacjent jest siedzący, lepiej jest podawać mu jedzenie w postaci stałej, bo nie będzie kapało mu na pidżamę. Awaryjnie możesz zastosować śliniaczki dentystyczne – tanie i jednorazowe.

Jeżeli pacjent ma trudności z jedzeniem, problem z przełykaniem, brak apetytu, jest niedożywiony albo jest diabetykiem, zajrzyj po więcej informacji do naszego działu pod tytułem Żywienie medyczne.

Trudności z jedzeniem mogą być duże, ale jest jeszcze coś – cierpliwość. Gdy mama po operacji była osłabiona, jedzenie trwało długo. Ale każda łyżka była sukcesem. I warto było.

Wstawanie, siadanie, zmiana pozycji – jeśli możesz, nie rób tego samemu

Tu najważniejsze są ergonomia i bezpieczeństwo. Zmiana pozycji pacjenta leżącego to jedno z najbardziej obciążających zadań dla opiekuna. Jeśli robisz to codziennie – bez odpowiednich akcesoriów – możesz przeciążyć kręgosłup, barki, nadgarstki.

Dlatego zawsze powtarzam: nie bój się korzystać z pomocy. Pacjent też czuje się pewniej, gdy czuje, że „masz nad tym kontrolę”, a nie że walczysz z jego wagą i materacem.

U mnie w domu sprawdziło się ustawienie łóżka przy ścianie, solidne poduszki i trochę pomysłowości.

Porada: Przy wszelkich czynnościach związanych z podnoszeniem napnij brzuch i zablokuj miednicę. Warto też w wolnym czasie wykonywać ćwiczenia na mięśnie grzbietu i brzucha, by je wzmocnić. Dla stabilizacji pleców możesz w ostateczności używać pasa lędźwiowego – inaczej stabilizatora odcinka lędźwiowego.

Organizacja dnia – powtarzalność daje spokój, ale elastyczność ulgę

Opieka to nie tylko fizyczne czynności – to też umiejętność planowania, żeby dzień był uporządkowany, ale nie monotonny. Dla pacjenta ważne są rytuały: posiłek o stałej porze, czas na rehabilitację, na rozmowę, na ciszę. Ale równie ważne jest to, by umieć reagować – bo nie każdy dzień będzie idealny.

Z mamą ustaliłyśmy mały „plan dnia” na lodówce – z miejscem na „coś miłego” na koniec. To mogła być wspólna herbata, krótka bajka albo po prostu rozmowa. I ten mały element nadawał sens całemu dniu.

Ciekawym i nowatorskim elementem współczesnej terapii jest także to, aby pacjent w łóżku aktywnie ćwiczył – cokolwiek może ruszyć, niech rusza. Wzmacnia swoje mięśnie, zapobiegając ich osłabianiu i zanikaniu.

W dodatku ćwiczenia należy wykonywać kilka razy dziennie, nawet do czterech cykli. Mówi się, że chory powinien być zmęczony pod wieczór, aby mógł zasłużyć na odpoczynek i dobry sen.

Rehabilitanci mogą przyjechać na domowe wizyty i pokazać Ci zestaw ćwiczeń, który poprawi Twoje samopoczucie i będzie przeciwdziałał osłabieniu. Oczywiście dużo zależy od jednostki chorobowej.

Prowadzenie domu – opiekunka to często też menadżerka logistyki

Opieka domowa to nie tylko troska o ciało i duszę chorego – to też nieustanna organizacja całego otoczenia. Dla wielu opiekunek i opiekunów to pełnoetatowa praca. Gotowanie, pranie, sprzątanie, organizacja zakupów... wszystko często na głowie jednej osoby.

Gotowanie i pranie przy ograniczeniach ruchowych pacjenta

Gotując dla osoby chorej, warto pamiętać o lekkostrawnych, zbilansowanych posiłkach. Zdarza się, że chory nie je tyle, ile byśmy chcieli – dlatego polecam sprawdzić ofertę żywienia medycznego, np. gotowe diety Nutrego, dostępne w naszym sklepie. To sposób, by wzmocnić organizm, nawet gdy apetyt nie dopisuje.

Pranie – zwłaszcza częste zmiany pościeli, podkładów czy ubrań – to codzienność. Dlatego warto mieć zapas prześcieradeł, fartuchów ochronnych i podkładów chłonnych, które znacząco ułatwiają utrzymanie czystości.

Higiena otoczenia – środki czystości bezpieczne dla chorego

Osłabiony organizm to większe ryzyko infekcji. Dlatego warto postawić na środki czystości i dezynfekcji, które są skuteczne, ale łagodne – bez silnych zapachów i agresywnych substancji. W naszym dziale „Higiena i środki czystości” znajdziesz środki do dezynfekcji powierzchni, toalet i podłóg – idealne do domu, w którym przebywa pacjent.

Co warto mieć w zapasie, żeby nie biegać codziennie do sklepu/apteki?

• pieluchomajtki (co najmniej kilka dni zapasu),
• podkłady jednorazowe,
• środki do dezynfekcji rąk i powierzchni,
• rękawiczki jednorazowe,
• gotowe diety lub przekąski dla chorego,
• zapas wody.

Warto zauważyć, że podstawowe artykuły do opieki nad pacjentem w aptekach często są sprzedawane z nadwyżką. Jeśli możesz zaplanować zakupy, polecamy kupować przez internet.

Dzięki zakupom online w Chory w domu 24 możesz uzupełnić zapasy bez wychodzenia z domu – dostawa przychodzi nawet następnego dnia.

Organizacja opieki medycznej

Każdy przypadek medyczny wymaga innego podejścia. Wspólne niestety jest to, że trzeba ogarniać mnóstwo rzeczy na raz: umawianie wizyt, pilnowanie leków, dokumentów, zaleceń… i pilnowanie chorego.

Jak umawiać wizyty domowe i specjalistyczne

Nie każda placówka oferuje wizyty domowe – warto to sprawdzić od razu po wypisie ze szpitala. W nagłych przypadkach pomocna może być pielęgniarka środowiskowa lub opieka długoterminowa.

Przy długotrwałym schorzeniu przyda się też wizyta domowa fizjoterapeuty, który zaleci ćwiczenia wzmacniające dla pacjenta.

Specjalistów w ramach NFZ najłatwiej szukać przez rządową stronę:
https://terminyleczenia.nfz.gov.pl
Tu znajdziesz najkrótsze kolejki do poradni specjalistycznych.

Wsparcie emocjonalne – obecność ma moc

Czasem jedno zdanie wypowiedziane z czułością ma większą moc niż najbardziej zaawansowana terapia.

Wiele osób starszych czy chorych czuje się… po prostu samotnie. Martwią się swoim stanem, boją o przyszłość. Pozwól im chociaż na chwilę zapomnieć o cierpieniach. Już sama troska pozwala podnieść pacjenta na duchu. Pokazać, że nie jest sam.

Emocjonalna bliskość wspiera proces leczenia – i to nie są puste słowa, tylko obserwacje z pracy w placówkach opiekuńczych.

Jak budować relację, gdy pacjent traci siły lub motywację

Rozmawiajmy. Nawet jeśli pacjent mówi niewiele, reaguje słabo – słyszy, czuje obecność. Trzeba dawać przestrzeń, ale też subtelnie wspierać: „Jestem, jakbyś czegoś potrzebował/a”. To wystarczy.

Czas dla chorego i czas dla siebie – dlaczego oba są równie ważne

Opiekun przemęczony to opiekun, który się wypala. Masz prawo do chwili ciszy, kawy na spokojnie, snu.

Aby dobrze dbać o innych, musisz też zadbać o siebie.

Pro tip: zwierzęta domowe bardzo pomagają w chorobie. Koty są szczególnie wrażliwe, gdy jednemu z domowników dzieje się krzywda. Psy potrafią być wiernymi przyjaciółmi na długie godziny i mogą dostarczyć niemałej porcji śmiechu. Jeśli nie masz zwierząt, możesz zaprosić znajomych z wesołym psem, który poprawi humor chorego.

Proste aktywności, które dają radość i wzmacniają więź

Warto różnicować przyjemności chorego. Choroba to czas, w którym wszystkie ważne rzeczy odkłada się na bok i gdy tylko sił starcza – możesz odpocząć mentalnie. Postaraj się urozmaicić ten czas: oglądaj ulubione filmy, graj w gry, przeglądaj zdjęcia, sięgaj po książki, słuchaj audiobooków albo muzyki. Unikaj biernego oglądania telewizji jako tła – aktywizuj umysł pacjenta.

Bezpieczeństwo w domu – zmiany, które robią różnicę

Bezpieczny dom to taki, w którym nie czai się zagrożenie za każdym rogiem. Upadki, potknięcia, poślizgnięcia – to najczęstsze przyczyny urazów osób chorych.

Co usunąć z otoczenia, by uniknąć upadków i urazów

• dywaniki,
• śliskie chodniki,
• progi, które można zniwelować lub oznaczyć.

Postaw na stabilność i prostotę przestrzeni – mniej znaczy bezpieczniej.

Przesunięcie mebli pozwoli choremu podeprzeć się przy wstawaniu. Warto słuchać wskazówek pacjenta co do zmian.

Jakie sprzęty medyczne można mieć w domu?

• Łóżko rehabilitacyjne z barierkami
• Materac przeciwodleżynowy
• Krzesło toaletowe lub nakładka na WC
• Krzesełko pod prysznic
• Balkonik, laska, chwytaki – zależnie od potrzeb

Mini-apteczka opiekuna – co warto w niej trzymać zawsze pod ręką?

• rękawiczki jednorazowe,
• płyn do dezynfekcji rąk,
• płyn do dezynfekcji ran,
• kompresy jałowe,
• opatrunki na nagłe zdarzenia,
• nożyczki opatrunkowe.

To Twój niezbędnik – bo szybka reakcja potrafi uratować zdrowie, a czasem życie.