Opieka domowa nad osobą obłożnie chorą

Jak zadbać o higienę i komfort chorego w warunkach domowych?

Wielu opiekunów mierzy się każdego dnia z wyzwaniem, jakim jest długoterminowa opieka nad osobą obłożnie chorą we własnym domu. Chociaż nie mamy do dyspozycji całego zaplecza instytucji opiekuńczych, to jednak przy odpowiednim podejściu, wiedzy i wyborze właściwych produktów — możemy zapewnić choremu godne warunki i ograniczyć własne zmęczenie.

Zebrałam tutaj kilka sprawdzonych metod i rozwiązań, które nasi klienci z powodzeniem stosują w swoich domach. 

Uwaga! W tym poradniku ze względu na jego obszerność skupiamy się tylko na aspektach okołomedycznych. Uzupełnij też wiedzę z zakresu komfortu psychicznego pacjenta, relacji z nim i rozrywki dla niego. To bardzo ważne.

Czego się dowiesz w tym poradniku:

• Pierwsze kroki:
• Definicja osoby obłożnie chorej
• Zacznij od organizacji przestrzeni domowej
• Higiena chorego
• Mycie ciała pacjenta
• Zasady aseptyki podczas zabiegów
• Higiena ran
• Profilaktyka przeciwodleżynowa
• Ochrona materaca i utrzymanie czystości wokół chorego
• Odżywianie pacjenta obłożnie chorego
• Wsparcie pielęgniarki środowiskowej

Definicja osoby obłożnie chorej

Osoba obłożnie chora to ktoś, kto z powodu choroby, urazu lub zaburzeń zdrowotnych przez dłuższy czas musi pozostawać w pozycji leżącej. W takiej sytuacji chory wymaga stałej pomocy innych osób, ponieważ zazwyczaj nie jest w stanie samodzielnie korzystać z toalety, spożywać posiłków, przebierać się, dbać o higienę osobistą, a nawet usiąść bez wsparcia. Od opiekuna obok czynności higienicznych i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu wymagane jest też wsparcie w leczeniu lub podtrzymywaniu zdrowia.

Zaczynamy od organizacji — wszystko na swoim miejscu

Praca opiekuna domowego nie kończy się po ośmiu godzinach — dlatego tak ważne jest zorganizowanie przestrzeni i przygotowanie wszystkich niezbędnych akcesoriów w jednym, łatwo dostępnym miejscu. Koszyk z rękawiczkami, środkami do dezynfekcji, jednorazowymi podkładami i maścią ochronną może być ustawiony tuż przy łóżku chorego.

Zapewnij sobie szybki dostęp do różnych akcesoriów według ich tematyki. Dzięki temu nie stracisz wiele czasu na segregowanie ich i poszukiwania właściwego wyposażenia.

Pro tip: Utrzymuj porządek i wymieniaj zużyte produkty na bieżąco — unikniesz wtedy sytuacji, w której nagle zabraknie rękawiczek czy podkładów w kluczowym momencie.

Zrobienie zakupów w sklepie internetowym będzie tańsze niż w aptece. A w tym poradniku znajdziesz polecane produkty na start opieki.

Mycie ciała bez wychodzenia z łóżka – jak zapewnić czystość i komfort choremu

Utrzymanie higieny osoby obłożnie chorej jest jednym z najważniejszych zadań opiekuna. Tradycyjna kąpiel pod prysznicem lub w wannie bywa niemożliwa ze względu na ograniczoną mobilność chorego, ryzyko upadku, czy brak odpowiednich warunków lokalowych. Na szczęście istnieją nowoczesne, bezwodne rozwiązania, które umożliwiają dokładne, bezpieczne i komfortowe umycie pacjenta bez konieczności opuszczania łóżka.

Z instrukcji krok po kroku

1. Zadbaj o prywatność i komfort chorego

• Zasłoń okno lub użyj parawanu,
• Uprzedź pacjenta o każdej czynności,
• Ogrzej pomieszczenie, przygotuj ręczniki i czyste ubranie.

2. Załóż rękawiczki ochronne

• Higiena rąk i stosowanie rękawiczek to podstawa bezpieczeństwa.

3. Przygotuj środki do mycia bez wody

• Zależnie od dostępnych środków, możesz użyć emulsji myjącej, myjek jednorazowych lub chusteczek nasączonych.

4. Myj ciało partiami

• Odsłaniaj jedynie fragmenty ciała, które w danej chwili myjesz, aby zachować ciepło i intymność chorego.

5. Delikatnie przetrzyj skórę i osusz

• Nie pocieraj zbyt mocno. W razie potrzeby użyj miękkiego ręcznika lub suchej myjki.

6. Zastosuj preparaty pielęgnacyjne

• Na koniec możesz nawilżyć skórę balsamem lub zastosować krem ochronny, szczególnie w okolicach narażonych na odleżyny.

Rekomendowane produkty ze sklepu Chory w Domu 24

Emulsje i płyny do mycia bez użycia wody

• Octenisan – antybakteryjna emulsja myjąca, skuteczna wobec bakterii, grzybów i wirusów. Nie wymaga spłukiwania, działa łagodnie, ale skutecznie.
• Sensiva Wash Lotion – delikatna emulsja myjąca z pantenolem i olejkiem migdałowym, do codziennego oczyszczania skóry.

Jednorazowe myjki i chusteczki

• Myjki podfoliowane – idealne do użycia z emulsjami; warstwa folii chroni dłoń, miękka powierzchnia myje skórę bez podrażnień.
• Myjki z mydłem – gotowe do użycia, zawierają delikatną warstwę myjącą aktywującą się przy zwilżeniu wodą lub środkiem do mycia.
• Chusteczki do mycia ciała bez wody – nasączone środkiem czyszczącym, często dodatkowo nawilżające, bez konieczności spłukiwania.

Czepki do mycia głowy

• Czepek do mycia głowy bez użycia wody (np. Abena, Tena, CareBag) – wystarczy go nałożyć, rozmasować, a następnie zdjąć i osuszyć głowę ręcznikiem. Można lekko podgrzać przed użyciem dla większego komfortu.

Inne pomocne akcesoria

• Rękawice jednorazowe – nitrylowe lub lateksowe,
• Ręczniki papierowe lub bawełniane – do osuszania,
• Balsamy i kremy ochronne – np. maści z cynkiem, balsamy z aloesem lub mocznikiem.

Dlaczego warto stosować higienę bezwodną?

• Oszczędność czasu – mycie chorego nie musi być długotrwałym i męczącym procesem.
• Brak konieczności transportu pacjenta do łazienki – zmniejsza ryzyko upadków i urazów.
• Ochrona skóry – delikatne formuły nie naruszają bariery hydrolipidowej.
• Profilaktyka zakażeń – środki antybakteryjne zapobiegają infekcjom skóry i odleżynom.
• Zwiększenie komfortu pacjenta – mycie odbywa się szybko, dyskretnie i w znajomym środowisku.

Zasady aseptyki podczas zabiegów

Higiena rąk, dezynfekcja skóry i stosowanie środków ochronnych

W domowej opiece nad osobą obłożnie chorą bardzo łatwo zapomnieć o standardach aseptyki. Zdarza się, że z powodu bliskich relacji bagatelizujemy zasady ochrony – bo „to przecież dom”, „to tylko mama”, „nie potrzeba rękawiczek”. Tymczasem każda czynność medyczna lub pielęgnacyjna wiąże się z ryzykiem zakażenia – i to nie tylko dla pacjenta, ale także dla opiekuna.

Kluczowe zasady zachowania aseptyki:

1. Higiena rąk – pierwszy i najważniejszy krok

• Przed i po każdym kontakcie z pacjentem należy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem (minimum 30 sekund),
• W sytuacjach szybkich lub przy braku dostępu do wody – użyj płynu lub żelu dezynfekującego na bazie alkoholu (co najmniej 60–70%).

2. Używanie rękawiczek jednorazowych

• Bezwzględnie stosuj rękawiczki nitrylowe lub lateksowe przy:

• zmianie opatrunków,
• czynnościach higienicznych,
• kontakcie z wydzielinami (mocz, kał, ślina, ropa),
• podawaniu leków przez skórę lub błony śluzowe.

3. Dezynfekcja skóry pacjenta przed zabiegami

• Przed założeniem opatrunku, iniekcją czy cewnikowaniem należy oczyścić i zdezynfekować skórę chorego – najlepiej preparatem dedykowanym do dezynfekcji skóry (np. zawierającym oktenidynę lub alkohol izopropylowy).

4. Właściwa kolejność czynności

• Przygotuj stanowisko pracy i wszystkie potrzebne produkty,
• Zdezynfekuj ręce, załóż rękawiczki, zdezynfekuj miejsce zabiegu, wykonaj procedurę, zdejmij rękawiczki, ponownie zdezynfekuj ręce.

5. Unikaj dotykania niejałowych powierzchni podczas zabiegu

• Jeśli dotkniesz nieprzygotowanej powierzchni (np. klamki, łóżka, telefonu), natychmiast zmień rękawiczki i ponownie zdezynfekuj dłonie.

Rekomendowane produkty z oferty Chory w Domu 24

Higiena rąk

• Żele dezynfekujące do rąk – np. z alkoholem 70%, szybkoschnące, z dodatkiem substancji nawilżających.
• Mydła antybakteryjne – delikatne dla skóry, ale skuteczne w usuwaniu drobnoustrojów.

Rękawiczki jednorazowe

• Rękawiczki nitrylowe – polecane dla alergików, odporne na rozdarcia i kontakt z płynami biologicznymi.
• Rękawiczki lateksowe – elastyczne, dobrze dopasowujące się do dłoni, często wybierane do precyzyjnych czynności.

Preparaty do dezynfekcji skóry

• AHD 1000 – Alkoholowy preparat do higienicznej i chirurgicznej dezynfekcji rąk i skóry.
• CITROclorex 2% 

Kompresy jałowe i zestawy opatrunkowe

• Gotowe zestawy do opatrywania ran – zawierające gaziki, plastry, nożyczki, pęsety, rękawiczki.
• Jałowe kompresy i gaziki do osuszania skóry po dezynfekcji.

Higiena ran – jak prawidłowo pielęgnować rany w warunkach domowych

Rany u osób obłożnie chorych pojawiają się z różnych przyczyn — od zadrapań i otarć po rany chirurgiczne i odleżyny. Odpowiednia higiena ran nie tylko przyspiesza gojenie, ale też zapobiega powikłaniom, takim jak zakażenia.

Najważniejsze zasady pielęgnacji ran:

1. Mycie rąk przed i po kontakcie z raną – najlepiej mydłem antybakteryjnym lub środkiem do dezynfekcji rąk.
2. Używanie rękawiczek jednorazowych – zawsze przed rozpoczęciem oczyszczania i opatrywania rany.
3. Oczyszczanie rany – za pomocą sterylnych roztworów, np. NaCl 0,9% lub specjalistycznych płynów antyseptycznych (np. Octenisept, Prontosan).
4. Delikatne osuszenie rany – jałowym gazikiem, bez pocierania.
5. Zastosowanie odpowiedniego opatrunku – dobranego do rodzaju rany: suchej, sączącej, zakażonej, z martwicą, itp.
6. Regularna wymiana opatrunku – zgodnie z zaleceniami lekarza lub producenta, zwykle 1–2 razy dziennie.

Rekomendowane kategorie produktów:

• Środki do oczyszczania ran: np. Octenisept, Prontosan, płyn Ringera, roztwór NaCl.
• Opatrunki specjalistyczne:
• Hydrożelowe – na rany suche i z martwicą,
• Hydrokoloidowe – przy ranach z wysiękiem,
• Alginianowe – na rany głębokie i silnie sączące,
• Opatrunki z jonami srebra – działanie antybakteryjne.
• Jałowe gaziki i kompresy
• Rękawice jednorazowe – nitrylowe lub lateksowe
• Zestawy do zmiany opatrunków – zawierające wszystko, co potrzebne do jednorazowej zmiany opatrunku.

Profilaktyka przeciwodleżynowa – jak zapobiegać powstawaniu odleżyn

Odleżyny to uciążliwy i bolesny problem, który może prowadzić do ciężkich zakażeń. Powstają najczęściej u pacjentów leżących w wyniku długotrwałego nacisku na skórę i zaburzeń ukrwienia.

Co możesz zrobić, by zapobiec odleżynom:

1. Regularna zmiana pozycji ciała pacjenta – co 2–3 godziny (również w nocy).
2. Stosowanie materacy przeciwodleżynowych – materace zmiennociśnieniowe, piankowe, pneumatyczne.
3. Kontrola stanu skóry – codzienne oglądanie szczególnie narażonych miejsc (pięty, pośladki, okolice krzyżowe, łopatki).
4. Pielęgnacja skóry – użycie kremów ochronnych i preparatów natłuszczających (np. maści z pantenolem, maści barierowych).
5. Stosowanie opatrunków profilaktycznych – np. opatrunki foliowe typu Suprasorb F na miejsca narażone na otarcia i tarcie.
6. Zachowanie suchości skóry – szczególnie u pacjentów z nietrzymaniem moczu (pieluchomajtki + podkłady chłonne + pielęgnacja skóry po każdej zmianie).

Rekomendowane kategorie produktów:

• Materac przeciwodleżynowy – zmiennociśnieniowy
• Kremy i maści ochronne – maści barierowe i kremy do regeneracji skóry
• Opatrunki ochronne
• Podkłady chłonne i pieluchomajtki – do codziennego użytku.

Ochrona materaca i utrzymanie czystości – komfort i higiena w codziennej opiece

Jednym z najczęstszych i najbardziej uciążliwych problemów w opiece nad osobą obłożnie chorą w domu jest nietrzymanie moczu lub stolca. Takie sytuacje mogą prowadzić do zabrudzeń, nieprzyjemnego zapachu, a także poważnych problemów higienicznych, jeśli materac nie jest odpowiednio zabezpieczony. Utrzymanie czystości łóżka chorego nie tylko poprawia jego komfort, ale także ogranicza ryzyko infekcji, powstawania odleżyn i trudnych do usunięcia plam.

Jak skutecznie chronić materac chorego?

1. Zastosuj specjalistyczne powleczenia na materac i poduszki

• Wodoodporne, paroprzepuszczalne pokrowce tworzą barierę ochronną przed płynami, jednocześnie „oddychają”, co zmniejsza ryzyko przegrzania skóry chorego.
• Powleczenia można wielokrotnie prać w wysokich temperaturach, co ułatwia ich dezynfekcję i dbałość o czystość.

2. Stosuj podkłady chłonne jako dodatkową warstwę ochronną

• Umieszczone bezpośrednio pod pacjentem, wchłaniają wilgoć i zapobiegają przesiąkaniu płynów do pościeli lub materaca.
• Dostępne są w wersji arkuszowej (jednorazowe) i rolkowej (do odrywania pojedynczych listków).

3. Dobierz odpowiednie środki chłonne dla pacjenta

• Pieluchomajtki, majtki chłonne, wkłady urologiczne – dobór zależy od stopnia nietrzymania moczu, ruchliwości chorego oraz trybu życia (np. leżący pacjent vs. siedzący lub poruszający się). W naszym sklepie znajdziesz też akcesoria stomijne

 

Rekomendowane produkty ze sklepu Chory w Domu 24

Powleczenia na materac i poduszki

Podkłady higieniczne

• Podkłady nieprzemakalne w rolce:
• Podkład higieniczny biały 60 cm x 50 m – uniwersalny, jednorazowy materiał chłonny do codziennego użytku.
• Podkład podfoliowany 50 cm x 40 m – dodatkowa warstwa ochronna przed przeciekaniem.
• Podkłady chłonne (pulpa celulozowa):
• BulkySoft DE-INKED – jednorazowy podkład o wysokiej chłonności, delikatny dla skóry pacjenta.

Pieluchomajtki i produkty chłonne

• Pieluchomajtki dla dorosłych – dostępne w różnych rozmiarach i poziomach chłonności.
• Majtki chłonne i wkłady anatomiczne – alternatywa dla osób częściowo poruszających się lub siedzących przez dłuższy czas.

Dodatkowe wskazówki utrzymania czystości

• Zmiana podkładów i pieluch powinna odbywać się regularnie – nie tylko przy zauważalnym zabrudzeniu, ale również profilaktycznie co kilka godzin.
• Używaj rękawiczek jednorazowych i środków do dezynfekcji rąk podczas każdej zmiany zabezpieczeń higienicznych.
• Wietrz materac i pokój regularnie – świeże powietrze zmniejsza ryzyko namnażania bakterii i pleśni.
• Zastosuj neutralizatory zapachów lub chusteczki odświeżające, które poprawiają komfort zarówno chorego, jak i opiekuna.

Dlaczego warto inwestować w profesjonalną ochronę materaca?

• Zapobieganie powstawaniu nieprzyjemnych zapachów
• Ochrona przed rozwojem bakterii i grzybów
• Oszczędność – nie trzeba często wymieniać materaca lub prać całej pościeli
• Poprawa komfortu chorego i opiekuna
• Łatwiejsze utrzymanie standardów higieny przy długoterminowej opiece

Odżywianie pacjenta obłożnie chorego – podstawowe zasady

Prawidłowe żywienie osoby obłożnie chorej ma kluczowe znaczenie dla jej zdrowia, regeneracji tkanek oraz ogólnego samopoczucia. Nawet niewielkie niedobory składników odżywczych mogą spowalniać gojenie się ran, pogłębiać osłabienie i zwiększać ryzyko powikłań.

Zależnie od stanu zdrowia pacjenta stosowane jest tradycyjne żywienie doustne, albo żywienie medyczne.

Jeżeli włączone jest żywienie medyczne pacjenta można karmić przez usta, przez sondę dojelitową lub PEG jeżeli ma trudności z normalnym jedzeniem, albo pozajelitowo.

Nie chcemy zgłębiać się w temacie odżywiania w tym poradniku bo jest to dość szeroki wątek. Dlatego proponuję Ci lekturę kolejnych naszych poradników których rzetelnie opisujemy postępowanie danych przypadkach.

Krótkie wytyczne:

1. Zadbaj o regularność posiłków – najlepiej 4–6 niewielkich porcji dziennie.
2. Podawaj posiłki w pozycji półsiedzącej – zapobiega to zachłyśnięciu.
3. Dopasuj konsystencję do stanu zdrowia pacjenta – w razie problemów z przełykaniem stosuj produkty zagęszczające.
4. Dbaj o odpowiednią ilość białka i kalorii – są kluczowe w rekonwalescencji i profilaktyce odleżyn.
5. Nie zapominaj o nawodnieniu – podawaj płyny małymi porcjami, ale często.
6. Monitoruj apetyt i masę ciała chorego – to cenne źródło informacji o stanie zdrowia.

Przydatne produkty z oferty Chory w Domu 24:

• Zagęszczacze do płynów – np. Adensin (dla pacjentów z dysfagią),
• Kubki z ustnikiem lub rurką – ułatwiają bezpieczne picie,
• Talerze i sztućce ergonomiczne – wspierają samodzielność pacjenta,
• Mieszanki odżywcze (doustne) – do stosowania na zalecenie lekarza lub dietetyka klinicznego, np. przy braku apetytu lub niedowadze.

Last but not least – Zadbaj o siebie

Ty jako opiekun również zasługujesz na odpoczynek i wsparcie. Ergonomia pracy, odpowiednie techniki podnoszenia, częste mycie rąk, przerwy i możliwość rozmowy z kimś życzliwym – to wszystko wpływa na Twoje zdrowie psychiczne i fizyczne.

Gdzie szukać pomocy – opieka długoterminowa w domu i wsparcie pielęgniarki środowiskowej

Codzienna opieka nad osobą obłożnie chorą to ogromne wyzwanie — nie tylko fizyczne, ale także organizacyjne i emocjonalne. Warto wiedzieć, że nie jesteś w tym sam. W Polsce funkcjonuje system pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej, w ramach którego pacjent może liczyć na profesjonalną pomoc pielęgniarki w warunkach domowych — i to całkowicie bezpłatnie, w ramach NFZ.

Kim jest osoba obłożnie chora?

Osobą obłożnie chorą określa się kogoś, kto z powodu urazu, choroby przewlekłej lub zaburzeń zdrowotnych jest zmuszony do długotrwałego przebywania w pozycji leżącej. Osoba taka jest zależna od opiekuna, nie jest w stanie samodzielnie:

• zjeść posiłku,
• umyć się,
• skorzystać z toalety,
• przebrać się,
• a często nawet usiąść.

Na czym polega opieka długoterminowa domowa?

Pielęgniarka przychodzi do domu pacjenta minimum 4 razy w tygodniu i opracowuje indywidualny plan opieki. Taka pomoc jest przeznaczona dla chorych, którzy nie wymagają pobytu w szpitalu, ale potrzebują systematycznej, specjalistycznej pomocy w domu.

W czym może pomóc pielęgniarka?

Pielęgniarka opieki długoterminowej:

• opatruje rany i odleżyny, zmienia opatrunki,
• podaje leki, robi zastrzyki, podłącza kroplówki,
• wymienia cewniki,
• uczy opiekunów karmienia, mycia i pielęgnacji,
• prowadzi ćwiczenia oddechowe i ogólnousprawniające,
• wspiera chorego w pionizacji i poprawie mobilności,
• doradza, jak zdobyć potrzebny sprzęt medyczny i rehabilitacyjny,
• może wypisywać skierowania, leki i wyroby medyczne.

Kto może skorzystać z tej pomocy?

Z opieki mogą korzystać pacjenci, którzy:

• otrzymali maksymalnie 40 punktów w skali Barthel,
• nie są w ostrej fazie choroby psychicznej,
• nie są objęci jednocześnie opieką hospicyjną lub respiratorową w domu.

Skala Barthel ocenia poziom samodzielności chorego w codziennych czynnościach, takich jak jedzenie, korzystanie z toalety, siadanie, poruszanie się i utrzymanie higieny.

Jak zorganizować opiekę długoterminową?

1. Poproś lekarza POZ (lub ze szpitala) o:

• ocenę pacjenta według skali Barthel,
• skierowanie na pielęgniarską opiekę długoterminową domową.

2. Do skierowania dołącza się kartę oceny pacjenta wg Barthel, wypełnioną przez personel medyczny.
3. Po złożeniu wniosku w odpowiedniej przychodni pielęgniarskiej, zostanie przydzielona pielęgniarka, która rozpocznie regularne wizyty w domu chorego.

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz.U. 2015 poz. 1658 z późn. zm.)

Więcej informacji:
pacjent.gov.pl – jak opiekować się obłożnie chorym w domu

Potrzebujesz porady?

Skontaktuj się z naszym zespołem. Chętnie doradzimy, które produkty warto wybrać, aby ułatwić codzienną opiekę.
Zadzwoń do nas lub napisz – jesteśmy tu, by wspierać Cię na każdym etapie.